Ш. ЖЎРАЕВНИНГ Ш. РАШИДОВ ҲАҚИДАГИ ФИКРИ
Ушбу бандни Ш.Жўраевнинг атоқли давлат арбоби Шароф Рашидов ҳақидаги
фикри билан тугатсак. Бу жавобда Ш.Жўраевдек халқ ҳофизига кўп йиллар
давомида “Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист” унвонининг берилмаслик
сабаблари, яъни Совет Иттифоқи кучишлатар органлари ва улар билан боғлиқ
ғаламислар биргаликда уюштирган хат ҳақида маълумотлар бор.
“- Шерали ака, халқимизнинг улуғларидан бири, атоқли давлат арбоби Шароф
Рашидов қўшиқларингизга шайдо бўлган эканлар, сиз қатнашган анжуманларда
сиздан “Қаро кўзим”ни сўрар эканлар.
- У кишини Аллоҳ раҳмат қилсин, зўр одам эди. Эшитардим, у киши кассеталардан
менинг қўшиқларимни, “Ушшоқ”ни тинглар эканлар. Лекин мен у киши билан
кўп учрашмаганман. Тўғрироғи, бизни кўпам яқинлаштиришмаган. Ўшандаям у
кишининг ёнида бизни, қўшиқларни хушламайди ... Читать дальше »

ЎЗБЕГИМ” ҚЎШИҒИНИНГ ТАРИХИЙ АҲАМИЯТИ
Таъкидлаш лозимки, “Ўзбегим” шеъри ва қўшиғининг халқ ичида машҳур
бўлишида шу шеърни ёзган шоир Эркин Воҳидовнинг хизмати қанчалар катта
бўлса, уни ажойиб қўшиқ қилиб куйлаган ҳофиз Шерали Жўраевнинг ҳам
шунчалар хизмати бор.
Энди Э.Воҳидовнинг “Ўзбегим” шеъри ва Ш.Жўраев қилган қўшиғи ҳақида
Ўзбекистонда хизмат кўрсатган фан арбоби, тарих фанлари доктори, профессор
Ҳамид Зиёевнинг ушбу фикрларига эътибор берайлик.
“Ўзбегим”нинг тарихий аҳамияти шундаки, у “ёв қочганда” эмас, балки қиличини
қайраб турганда дунёга келди. У туғилганда коммунистик партиянинг улуғ
миллатчилик ва тоталитар сиёсати ҳукм сурар, миллий ҳис-туйғулар, ўз-ўзини
англаш, она юрти билан ғурурланиш ва фахрланиш сингари миллий манфаатлар
эса ҳибсда эди. Иккинчи тарафдан ёзувчилар, шоирлар, олимлар, уму ... Читать дальше »

“ЎЗБЕГИМ” ҚЎШИҒИНИ ДАДАХОН ҲАСАН КУЙЛАГАНМИ?
Маълумки, атоқли ҳофиз ва шоир Дадахон Ҳасан Ўзбекистон “Бирлик” халқ
ҳаракати (БХҲ) асосчиларидан биридир. 1988 йил 11 ноябр куни туғилган кунини
нишонлаш баҳонасида унинг уйига йиғилган бир гуруҳ ўзбек зиёлилари БХҲ
Ташаббус гуруҳини тузиш ҳақида қарор қабул қилган эди. Бу ҳақда муаллиф [4]-
китобда батафсилроқ ёзган. Камина 1998 йил ноябрида БХҲнинг 10 йиллигига атаб
мақола ёзди. Шу мақолани ёзиш жараёнида камина БХҲ асосчиларидан бир неча
нафари, жумладан Д.Ҳасан билан учрашиб суҳбатлашди. Ўша 1998 йилдан бери
муаллиф ҳар замонда Дадахон ака уйига бориб, у билан учрашиб суҳбатлашиб
туради.
2006 йилда суҳбатлардан бирида Д.Ҳасан “Ўзбегим” қўшиғини биринчи бўлиб
айтгани ҳақида гапирди. Каминанинг: “Ўзбегим” шеър матнини қаердан олган
эдингиз?” деган саволига у ... Читать дальше »

“ЎЗБЕГИМ” ҚЎШИҒИНИ ФАХРИДДИН УМАРОВ КУЙЛАШИ ТАРИХИ
Йиллар ўтган сайин “Ўзбегим” қўшиғини биринчи бўлиб куйлаганлигини
айтаётган ҳофизлар сони ошмоқда. Бу параграфда Ўзбекистон халқ ҳофизи ва шоир
Фахриддин Умаровнинг “Ўзбегим” қўшиғини айтиш тарихини ёритсак ва нечанчи
бўлиб айтганига доир бир оз ойдинлик киритсак.
[18]-китоб улуғ ҳофиз ва шоир Фахриддин Умаров ҳақидадир. Унинг каттагина
қисми ҳофиз оҳанрабо тасмасига (магнитафон лентасига) ўз овози билан ёздирган
матнлардан иборат. Лекин “Ўзбегим” қўшиғига доир қисмини Ф.Умаров оҳанрабо
тасмасига ёздирган эмас. Бу матнни китоб муаллифлари Набижон Боқий ва
Ҳожиакбар Ҳамидов ёзганлар.
“Ўша пайтлари (1960-йиллар охири – 1970-йиллар бошида, А.Ш.) Миртемир
домланинг атрофига адабиётимизга шаҳдам қадамлар билан кириб келаётга ... Читать дальше »

СОВЕТ ИТТИФОҚИ ДАВЛАТ ХАВФСИЗЛИГИ ҚЎМИТАСИНИНГ 1969 ЙИЛДА Э.ВОҲИДОВ ҲАМДА Ш.ЖЎРАЕВГА ҚАРШИ ТАЗЙИҚИ ВА
УЛАРНИ Ш.РАШИДОВ ҲИМОЯ ҚИЛГАНИ
Маълумки, 1968 йилда Э.Воҳидовнинг “Ёшлик девони” китоби босмадан чиқди ва
китоб дўконлари орқали халқ ичида тарқала бошлади. Шу китобда “Ўзбегим”
қасидаси ҳам бор эди.
Ш.Жўраев айтган “Ўзбегим” қўшиғини мухлислар тўйларда аудиокассеталарга
ёзиб олиб, 1969 йилдан бошлаб халқимиз орасида кенг тарқата бошлашди. Бундан
Давлат хавфсизлиги қўмитаси (ДХҚ – КГБ (Комитет гоcударcтвенной
безопаcноcти))нинг Ўзбекистондаги раҳбарияти ваҳимага тушиб, 1969 йил кузида
Э.Воҳидов ва Ш.Жўраевга қарши қаттиқ тазйиқ ўтказишга ҳаракат қила бошлади.
Воқеалар давомини раҳматли Шароф Рашидович Рашидовнинг турмуш ўртоғи
Хурсанд ая хотираларидан билиб олсак бўлади.
&ldquo ... Читать дальше »

6.1. “ЎЗБЕГИМ” ҚЎШИҒИНИНГ ЯРАТИЛИШ ТАРИХИ
Ўзбек халқининг атоқли шоири, Ўзбекистон Қаҳрамони Эркин Воҳидов ўзининг
машҳур “Ўзбегим” шеърини 1968 йилда ёзган эди [15, 1-ж., 200-203-б.].
Ш.Жўраев “Ўзбегим” қўшиғининг тарихига доир қуйидаги гапларни “Озодлик”
радиоси мухбири Зебунисо (Замира Эшонова)га айтганди (1-изоҳга қаранг) [16].
1968 йил ёзида Тошкентдаги тўйда халқимиз зиёлиларидан бири микрофонни
қўлига олиб, Эркин Воҳидовнинг янги ёзилган, ҳали матбуотда босилмаган
шеърини ўқиб беради. Ш.Жўраев ўша зиёлидан илтимос қилиб, ушбу “Ўзбегим”
шеърини кўчириб ёзиб олади.
Ш.Жўраев тўйдан кейин яшаш манзилига қайтгач, Тошкент давлат университети
география факультети ётоқхонасида биргаликда ош еб юрадиган таниш талаба
йигитдан торни илтимос қилиб олади. Талабаларнинг илтимосига кўра 2-3 та ... Читать дальше »

ШЕРАЛИ ЖЎРАЕВ ИЖОДИ ҚАНДАЙ БОШЛАНГАНДИ?
Шерали Жўраев 1947 йил 12 апрелда Андижон вилояти Асака туманида таваллуд
топгани, 1965 йилда Тошкентдаги Талабалар шаҳарчаси яқинида жойлашган
Маданий-маърифат (оқартув) техникумида ўқий бошлагани, 1966 йилда Маннон
Уйғур номидаги Санъат институтига ўқишга киргани ҳақида тўртинчи бандда
ёзгандик.
Ш.Жўраев ўз ижодининг бошланиши ҳақида бундай деганди.
“Мактабда ўқиб юрган кезларимда Маъмуржон Узоқов, Комилжон
Отаниёзовларнинг қўшиқларини айтиб юрардим, мустақил равишда “Гул ичида
учратдим”, деган сўзи ва мусиқаси ўзимга тегишли ашулани ижро этганман.
“Севишимни билармидинг?” номли қўшиғимиз бор эди. Институтда ўқиб юрган
чоғларим, яъни 1965-66 йилларда телевидениега олиб чиқишган. Ўшанда ҳам ўзим
ёзган “Ҳормангиз” деб номланиб, зилзилага аталган қўшиғимни айтг ... Читать дальше »

 Ш. ЖЎРАЕВ – ТАЛАБА
Ш.Жўраев талаба бўлиш учун кўпгина машаққат тортгани ва ёмон одамларга ҳам,
яхши мутахассисларга ҳам дуч кeлгани ҳақида унинг ўзи ёзган.
“Ўнинчи синфни тугатиб, Тошкeнтга кeлдим. Физкультура ёки тeатр ва рассомлик
санъати институтига кирмоқчийдим. Афсуски, ҳар икковида ҳам мутахассислик
бўйича синовлар эрта бошланар экан. Мeн кeчиккандим. 
Бу орада
филармония қошида студия очилиб, унда ўқишни истовчилар қабул
қилинаётганини эшитиб қолдим ва тeхникумдан кeтдим. У ерда  стипeндия йўқ.
Уйдан эса пул сўраб бўлмасди. Фақат бир марта опаларим Турсуной ва Гулсиной
бeш сўм жўнатишган.
Самарқандлик бир йигит билан ҳамхона эдик. Иккаламиз: “Вақти кeлиб ким зўр
бўлиб кeтса, бир-бирига ёрдам бeриш”, дeб қасам ичдик. Очин-тўқин юриш жонга
тeгиб кeтганди-да. Аммо шeригим қўлига пул тушганда ... Читать дальше »

ШEРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ БОЛАЛИК ВА ЎСМИРЛИК ЙИЛЛАРИГА ДОИР
АЙРИМ МАЪЛУМОТЛАР
Ушбу банддаги барча маълумотлар Шерали Жўраев қаламига мансуб [6]-китоб
ҳамда унинг ўзи айтиб берган ва матбуотда чоп этилган мақолалар асосида ёзилди.
“Болалик йилларидан ёдда қолганлари шуки, раҳматли отамиз Нурмуҳаммад Жўра
ўғли ўзлари билимдон, донишманд киши бўлганликлари боис, биз фарзандларнинг
ҳам ўқимишли бўлишимизни истардилар. Зиёли одамлар суҳбатини хуш
кўрардилар. Шу ниятда уйимизда ҳофизлар, баобрў, маърифатли кишиларни
таклиф этиб, дилтортар гурунгларни кўп уюштирардилар. Санъат, адабиёт ҳақида,
мeҳр-оқибату одамгарчилик хусусида бўларди гурунглар. Бу суҳбатларга биз ҳам
қулоқ солиб ўтирардик. Отамизнинг олдиларига ўтириб олиб, гарчи ўша пайтларда
мағзини чақолмасак-да, “Фарҳод ва Ширин”, “Лайли ва Мажнун” каби йирик
достонлар ... Читать дальше »

                    ШУХРАТ   АХМАДЖОНОВ

ШEРАЛИ ЖЎРАЕВНИНГ ТУҒИЛИШИ: БАҲРИНИСО ҲОЖИ ОНА
ХОТИРАЛАРИДАН
Шeрали Жўраевнинг онаси – Баҳринисо ҳожи она Жўраева ўғлининг дунёга
кeлиши ва ёшлик йиллари ҳақида қуйидагича хотирлаган эдилар.
«Ҳожи она билан суҳбатимиз давомида ҳофизнинг ёшлик чоғлари ҳакида сўрадик.
Онахон фикрларини анча узоқдан бошлади.
«Шeралижоннинг дунёга кeлиши тушимда аён бўлган. Катта қизимиз Турсунойни
Яратгандан тилаб-сўраб олганмиз. Шукрки, Аллоҳ бирин-кeтин Гулсумой,
Зокиржон, Шeралижон, Ҳалимжон ва Салимжонларни ҳам бeрди. Шeралижон
туғилмасдан олдин Зокиржондан кeйинги ўғлимиз нобуд бўлган. Жуда чиройли
бола эди. Отаси билан ўша боламнинг айрилиғида куйиб юрган кунларимнинг
бирида туш кўрдим. Эски уйимизда “М ... Читать дальше »

ДЎСТНИНГ ДУШМАНЛИГИ

«Ёмонга қайрилма, яхшидан айрилма» дейишади, кўпни кўрган кексалар. Аммо ёмоннинг ўзи сизга қайрилиб, айрилмаса нима қила оласиз? Қора-қора, оқ-оқ. Қозонга яқинлашсанг қораси юқади, ёмонга яқинлашсанг балоси, деган мақолни нақадар топиб айтишган. Қоракуяни ювиб кетказиш мумкин, бироқ ёмон кўнгилда қолдирган доғни сув ҳам, совун ҳам кеткизолмайди. Уни фақатгина вақт, сабр рангсизлантириши мумкин.

Нонкўр Ойсара тутинган синглиси Жайронанинг кўксида қолдирган чуқурлик ўрни битиб кетган бўлса-да, Жайронага бот-бот соддалигини, дўст билан душманнинг фарқига бормай қаттиқ адашганини, оқибатда жондан азиз кишисини ноҳақ туҳматга дуч қилиб қўйиб, дилини оғритганини эслатиб туради.

* * *

Бир ҳафта олдин гап-сўзсиз, сувга чўккан тошдек йўқолган Ойсара эшикдан шаҳд билан кирди-ю, ахлат яшигига айланиб қолган жавондаги сумкасини олиб, тита бошлади. Ундаги варақлари узилиб ётган ён дафтарчасини очиб қаради-да, «Ўзи кўнглим сез ... Читать дальше »

ЗАМОН ЎЗГАРДИ, БИЗ-ЧИ?
Кейинги йигирма йил ичида замон шиддат билан
ўзгарди, давр янгиланиб бормоқда. Давлат ва жами-
ятмиқёсида мисли кўрилмаган ўзгаришлар юз берди.
Хўш, ана шундай шароитда биз ўзгардикми, жа-
мият янгиланиши бизга қандай таъсир этди?
Албатта, замон ва инсон, даврнинг шахсга таъ-
сири муаммоси илмий миқёсда, фалсафа нуқтаи
назаридан таҳлил этишга лойиқ. Масаланинг бу то-
монини олимларга қолдириб, биз унга оддийроқ ён-
дошсак, уни ҳаётий мисолларга таяниб кўриб чиқсак.
Бир қатор танишларимга “Замон ўзгарди. Сиз-
чи?” деган савол билан мурожаат этдим. Савол-
нинг моҳиятига етмасдан бирданига жавоб бер-
ганлар қуйидагича фикр билдиришди: “замонга
ҳеч нарса бўлгани йўқ, биз, одамлар, ўзгарган,
ёмон бўлганмиз”; “замон балки ўзгаргандир, лекин
мен қандай бўлсам шундай қолганман, одамнинг
ўзгариши осон иш эмас”.
Бир зум ҳа ... Читать дальше »

БАЛИҚЧИ

Қирғоқ бўйидан бораверишда канал тубига тушиш учун атайлаб нишаб қилинган жой бор. Эрта кўкламда ва кузакда сувга қармоқ ташлаганча ундан кўзини узмай уззу кун ўтирадиган балиқчига тез-тез рўпара келаман. Бир кўрган таниш, икки кўрган билиш деганларидек, ўтган-кетганда кўз-кўзга тушиб қолганда бош ирғаб саломлашишга одатланганмиз. У элликлардан ошган, узун бўйли, шляпаси бошига нисбатан чоғроқ бўлгани учун калланинг тепасида қўриқчидек қаққайиб қолган, оёқ-қўллари узун, кўзидаги алмисоқдан қолган кўзойнакнинг тутқичлари синиб адо бўлганидан ип билан қулоғи орқасидан ўтказиб боғлаб олган, соч-соқоли эринмай қиртишланган, нақ кетмоннинг бетидек катта юзи доим оқариб туради.

Унинг ёнидан ўтаётиб, негадир тўхтаб, ҳамсу ... Читать дальше »