ХИЁНАТ ВА ЖАЗО

...Севара менинг энг яқин дугонам, сирдошим эди. Иккаламизнинг ам адабиётга меримиз баландлиги боисми, кўришиб қолсак, соатлаб субатлашар, бир-биримизга ўзимизнинг қораламаларимизни кўриб берардик.

Шу орада мен турмуш қурдим ва оила, уй юмушлари, болалар билан андармон бўлиб, ёзмай қўйдим. Энг қизиғи, еч нарса ёзмаётганим мени безовта қилмасди ам. Бир пайтлар ўзимча бошқалардай ёзувчи бўлгим келганди, холос. Севара эса худди илом дарёсида сузиб юрарди. У билан бор-йўғим, қувончу ғамим, дилимдаги неки дардларим бўлса, бемалол баамлашардим. Назаримда, дугонам менга ар доим ам юрагини очавермас эди-ю, лекин барибир биз бир-биримизни дўст деб билардик.

Бундан беш йилча аввал бир танишим онасидан қолган билагузукни олиб келди-да, яхшироқ мижоз чиқса, сотмоқчилигини айтди. Тилла буюмларга ўчлигим боис, ўша билагузукни кўрдиму, қандай бўл­масин, харид қилгим келди. Эримга айтсам, у: “Бир ой олдин тилла занжир олиб бердим, бир оз сабр қилсанг-чи”, деди жали чиқиб. Бироқ, бундай қадимий матони қўлдан бой бергим келмади. Севарадан тўрт миллион сўм қарз сўрадим. У эса кулиб: “Дугонажон, мени аввалги дугонам деб ўйлаяпсанми? Агар билсанг, у аллақачон бор-йўғидан айрилган. Сенга сездирмагандим. Ҳозир ўзимга ёрдам керак”, деб қолди. Мен уни тушунгандек эдиму, аммо ичимда барибир хафа бўлдим. Сабаби, ишонмадим. Кейинчалик бу воқеа ақида умуман эсламай ам қўйдим.

Ўтган йили, адашмасам, июнь ойлари эди. Севара бизникига келди. Унинг хурсандлиги кўзларидан билиниб турарди. У ам қувончини яширмади. Телевидениеда намойиш этилган “Яхшилик” кўрсатуви орқали Сабоат опа деган аёл билан танишгани, унга ўша инсон ёрдам берганини тўлқинланиб гапириб берди. Ҳатто, у билан она-бола тутинибди. Яна бошқа бир куни келди-да, озирда Сабоат опа шифохонада даволанаётгани, дугонам чақалоғини кўтариб, уни кўргани борганлигини айтди. У алиги савобталаб опани мақтаб гапиргани сари менинг ич-ичимдан ғайирлигим келаверди.

Яна бир куни Севара боласини кўтариб бизникига келди. Қўлида қалин бир папка ам бор эди. У мендан: “Компьютерингдан фойдалансам, майлими?” деди. Мен нима ёзмоқчи эканини сўрадим. Шунда у Сабоат опаси ақида кундаликсифат китобча ёзганлиги, туғилган кунида шуни совға қилмоқчилигини айтди. Ўша куни компьютерим бандлиги учун у қўлёзмасини кўчиролмади. Биз узоқ гаплашиб ўтирдик. Севара кетар чоғида боласи билан овора бўлиб, стол устига қўйган қўлёзмани унутиб қолдирибди. Мен атайин индамадим. У кетгач, қўлёзмани ўқиб чиқдим. Асар мактуб тарзида ёзилган бўлиб, “Етимлик гуноми, онажон!” (Қайнонасига), “Суянганим — ёрим деган эдим-а...” (Умр йўлдошига), “Нега мени ташлаб кетдингиз?” (Ота-онасига), “Қизи йўқлик айбми?” (Келинларига), “Ишонганим, суянганим ўзингиз!” (Фарзандларига), “Сени укам деганман!” (Баодирга) номли олти мактубдан иборат эди. Унга “Аёл исларини яширган дафтар” деб ном қўйибди.

Қўлёзмани ўқиб чиқиб, жуда таъсирландим. Тўғриси, ўзимни қўярга жой топа олмай, икки ўт орасида қолдим. Бир кўнглим дугонамга яхшилик тиласа, иккинчиси эски гина баона бўлиб, ундан ўч олишга ундарди. Ўзимни унинг олдида аётдан қолиб кетган, уй ишидан бошқа нарсани билмайдиган бир одамдек ис қила бошладим. Ўз-ўзидан Севарага нисбатан нафратим ортиб, ичимда унинг оёғига болта ургим келаяпти, деб юбордим.

Эртаси куни дугонам келиб, қўлёзмамни мабодо сеникида қолдирмабманми, деб сўради. Мен пинагимниям бузмай, “йўқ” дедим. Шундан ке­йин биз қўлёзмани “қидирдик”. Афсуски, “топилмади”. Дугонам роса хафа бўлди. Унга қўшилиб “мен ам”. Сўнг у қўлёзмасиз ам ишлай олишини айтди. Менкомпьютерим шу кунларда банд, деб баона қилдим.

Хуллас, Сабоат опасини ёмонлаб иккита хат ёздим. Хатларни Севаранинг қўлига қаердан келганини билмайдиган тарзда дугонамга етказдим. Буни қарангки, мақсадимга ўзим ўйлагандан ам зиёдароқ эришдим. Қўлёзмани эса ёқиб юбордим. Севара бўлса бу хатларни Сабоат опанинг душманлари ёзган, деб ўйлаб, опасини ого этиш мақсадида хатларни унга олиб бориб берган. Хатда опанинг фақатгина Севарагагина айтиб берган воқеалар ёзилгани учун (мен уларни қўлёзмадан олганман) уни нотўғри тушуниб, улар қаттиқ хафалашиб қолишади. Ҳеч нарсадан хабари йўқ шўрлик дугонам яна олдимга келиб, шундай гаплар бўлганини айтиб, роса йиғлади. Унга ташимда амдард­лик билдирган бўлсам-да, ичимдан хурсанд бўлдим. Чунки мен ўзимнинг ғараз ниятимга етган эдим...

Фалакнинг гардишини қарангки, дугонамнинг оёғига урилган болта бир куни келиб ўз оёқларимни кесишини мен ношуд қаёқдан ам билибман?! Машинада кетаётиб, кутилмаганда автоалокатга учрадик, воажаб, фақат мен қаттиқ шикастландим. Шифохонада ўнг оёғимни тиззасидан кесиб ташлашга тўғри келди. Дардим ичимда, ўз ёғимга ўзим қовурилиб ётибман. Севарага қилган хиёнатимдан пушаймон бўлиб, бошимни қайга уришни билмай, азобдаман. Шунчалик қабиликка борганимга ишонгим келмайди. Ўзи менга нима керак эди? Умр йўлдошим, икки ўғлим, амма авас қилгудек ўзига тўқ оилам бўлса... Афсуски, бу а­қиқатни кеч анг­ладим. Кўзим очил­ганида аллақачон бир оёғи­дан айрилган ногиронга айланиб қолгандим. Мен шунчалар виждонсизмидимки, ўз дўстимга хиёнат қилдим, қўлида чақалоғи билан тиниб-тинчимай, ижод қилаётган дугонамнинг истеъдодини кўролмадим...

Яқинда яна шифокор кўригида бўлдим. Айтишларига қараганда, иккинчи оёғимни ам операция қилиш керак экан. Очиғи, юрагим орқамга тортиб кетди. Бунисини ам кесиб қўйишларидан қўрқаман. Шу орада мен Севарадан кечирим сўрамоқчи, тавба қилиб, унга бор гапларни айтмоқчи бўлдим. Аммо эрим уришиб берди. Лекин виждоним қийналиб кетаяпти. Нима қилай?

 Кечирим сўрай десам, эрим: “Мен бундай шармандаликни кўтаролмайман”, деяпти. Сўрамайман, десам виждон азоби қўймаяпти, тақдир мени буткул мажру бўлиб қолишим билан жазоласа-чи? Шу боис сизларга ғо­йибона мактуб ёзишга ад қилдим. Сизлардан илтимос, Сабоат опа ва Севарага бор ақиқатни айтиб, улардан узр сўрашимда ёрдам берсангиз. Ўзига ўзи тубан кўринаётган мендек нотавонни агар кечира олишса, кечиришсин.

Сабоат опажон, ғойибона бўлса-да, сизни (қўлёзма орқали) яхши танийман. Шу боис сизни бағрикенг, олижаноб аёл деб биламан. Шу нарсани айтишим керакки, Севара сизни ақиқатан ам ўз онасидек яхши кўрарди. У сизга қаттиқ ишонарди. Билмаганингиз учун мени қарғамагансиз. Лекин, шундоқ ам қилмишимга яраша аётнинг ўзи жазо берди. Энди кўзим очилди.

Севара, сиздан ам бошим ерга теккунича эгилиб, қаршингизда тиз чўкиб кечирим сўрайман. Қанийди кечирсангиз, зора худойимнинг ам рами келиб, икки болам аққи, бир оёғим омон қолса...

Этиром билан
НОИЛА